Tahran’da karanlık saldırı

Kafkaslar’da İran’ın Azerbaycan’a yönelik izlediği politika nedeniyle yükselen tansiyona bir de saldırı krizi eklendi. Azerbaycan’ın İran’ın başkenti Tahran’da bulunan büyükelçiliği saldırıya uğradı. Olayda güvenlik amiri şehit olurken iki görevli yaralandı.

Alçak saldırı dün yerel saatle 08.30 sularında yaşandı. Büyükelçilik binasına Kalaşnikof silahla giren saldırgan, binayı yaylım ateşine tuttu. Saldırıda büyükelçilik güvenlik amiri Orhan Askerov hayatını kaybederken 2 güvenlik görevlisi de yaralandı. Saldırgan yapılan müdahale ile yakalanarak etkisiz hale getirildi.

Azerbaycan Büyükelçiliği olayın ardından güvenlik kamerası görüntülerini yayınladı. Büyükelçiliğin içindeki ve dışındaki kameraların çektiği görüntülerde, silahlı saldırganın geldiği arabanın elçilik binası önündeki arabaya çarparak durduğu, silahıyla elini kolunu sallayarak içeri girdiği ve içeride bulunan 3 güvenlik görevlisine ateş açtığı görülüyor. Güvenlik görevlilerinden birinin açılan ateş sonrasında yere yığıldığı, diğer görevlinin ise saldırganın üzerine atlayarak etkisiz hale getirmeye çalıştığı da görüntülerde yer alıyor.

Olayın ardından Tahran Emniyet Müdürü Hüseyin Rahimi ilk açıklamasında, saldırganın kimliğini gizleyerek, “Saldırgan 2 küçük çocukla binaya giriyor. İlk belirlemelere göre saldırıyı şahsi ve ailevi sorunlar nedeniyle düzenlediği belirlendi” ifadelerini kullandı. Ancak görüntülerde Kalaşnikof ile hızlıca arabadan inen saldırganın yalnız olduğu görülüyor. Yalanı ortaya çıkan Rahimi’nin hükümet tarafından apar topar görev yeri değiştirildi. Yakalandığı açıklanan saldırgan ise skandal şekilde saatler sonra İran devletinin kontrolündeki televizyona çıkarıldı ve röportaj yapıldı. İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ise, Azerbaycan’ın Tahran Büyükelçiliği’ne gerçekleşen saldırıyı kınayarak olayın kapsamlı bir şekilde araştırılması talimatını verdi.

Azerbaycan, daha önceki dönemlerde tehdit girişimleri olduğunu ve bu konuda gereken önlemlerin alınması konusunda İran yönetimini uyardıklarını açıkladı. Gereken hassasiyetin gösterilmemesinin ağır sonuçlarının yaşandığı açıklandı. Azerbaycan Dışişleri Bakanlığı, “İran tarafının, büyükelçiliğin bulunduğu ülke olarak, Viyana Diplomatik İlişkiler Sözleşmesi’nden doğan büyükelçilik ve çalışanlarının güvenliğinin sağlanması yükümlülüğünü yerine getirmesi gerekiyordu” dedi. Azerbaycan, daha önce de İran’daki diplomatik misyonlarına yönelik tehdit girişimleri olduğunu, bu tür durumların önlenmesi ve güvenliklerinin sağlanması için tedbir alınmasının İran’a sürekli iletildiği belirtildi. Azerbaycan bu hatırlatmayı Dışişleri Bakanlığı’na çağırdığı İran’ın Bakü Büyükelçisi’ne de yaptı.

Azerbaycan Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Ayhan Hacızade de yaptığı açıklamada, “Azerbaycan’ın Tahran Büyükelçiliği çalışanları ve aileleri tahliye ediliyor. Büyükelçiliğin faaliyeti durduruluyor. Halihazırda tahliye çalışmaları yapılıyor. Büyükelçiliğin tekrar ne zaman faaliyete başlayacağı bilinmiyor. Bu, tamamen kapatılma anlamına gelmiyor” dedi.

İran ve Azerbaycan’ın ikili ilişkileri son dönemde özellikle Dağlık Karabağ meselesi nedeniyle gergin. Ancak iki ülke arasındaki gerginliğin asıl sebebi İran ve Ermenistan’ın yakın ilişkisi olarak ön plana çıkıyor. İran’ın iki yıl önce Dağlık Karabağ’ın işgalden kurtarılması sırasında Ermenistan’a yakın bir politika izlemesi taraflar arasındaki gerilimi artırdı. Devam eden süreçte ise İran, geçen ekim ayında Azerbaycan sınırı yakınlarında bir askeri tatbikat başlatarak, Azerbaycan’a gözdağı vermeye çalıştı.

Azerbaycan’ın İsrail ile yakın ilişkileri de iki ülke arasında başka bir sorun olarak öne çıktı. Azerbaycan’ın İsrail’le silah ve askeri anlaşmalar yapması ve son olarak Tel Aviv’e büyükelçi ataması İran’ın tepkisine neden oldu. Azerbaycan’ın Ermenistan’dan hakkı olan toprakları geri almasından rahatsız olan İran, Ermenistan’a desteğini azaltmadı. Bu durumda İran, geçen sene ekim ayında Azerbaycan’ı Nahçivan’a bağlayacak Zengezur Koridoru’nun öngörülen güzergahı yakınlarında yer alan Ermenistan’ın Kapan kentinde başkonsolosluk açtı. Azerbaycan’ın Karabağ zaferini hazmedemeyen Tahran yönetimi, Bakü’nün Ankara ile yakınlaşmasına da karşı çıkıyor. Azerbaycan, İran basınında da sürekli hedef gösteriliyor.

Son 6 ayda, ABD ve AB’nin desteklediği Ermenistan yönetiminin ve İran’ın Azerbaycan’ı hedef alan gerilimi artırma politikalarında artan ivmeye paralel olarak, Azerbaycan’ın farklı ülkelerdeki dış temsilciliklerine yönelik saldırıların arttığı ve sıklaştığı görülüyor. Bu saldırılardan ilki 4 Ağustos 2022 tarihinde, Azerbaycan’ın Londra Büyükelçiliği’nde gerçekleşti. İran bağlantılı olduğu iddia edilen bir dini grup büyükelçilik binasına girerek vandalizm eyleminde bulundu, binanın balkonuna bayraklar astı ve radikal sloganlar attı. İngiliz güvenlik güçlerinin baskından sonra tepki verdiği olayda can kaybı ya da yaralanma yaşanmadı. Bu baskından bir ay sonra, 16 Eylül 2022’de Lübnan’da yaşayan Ermeni diasporasına bağlı kişiler, Azerbaycan’ın Beyrut Büyükelçiliği’ni hedef alan bir saldırı düzenledi.

Bu saldırıyı 20 Eylül 2022’de Azerbaycan’ın Paris Büyükelçiliği’ne yapılan saldırı izledi. Paris’teki büyükelçilik kalabalık bir Ermeni grup tarafından basılmak istendi. Ermenistan bayrağı ve PKK terör örgütü paçavrası taşıyan grup zorla elçiliğe girme girişiminde bulundu. Olaya ait görüntülerde Fransız güvenlik güçlerinden hiçbir müdahale olmaması gözlerden kaçmadı. Bu saldırılardan hemen sonra ABD’nin başkenti Washington’da Azerbaycanlı diplomatları hedef alan bir silahlı saldırı gerçekleşti. 10 Ekim’i 11 Ekim’e bağlayan gece Azerbaycan’ın Washington Büyükelçiliği’ne ait servis aracına ateş açıldı. Silahlı saldırıda can kaybı yaşanmadı. Son olarak 27 Ocak 2023’te Azerbaycan’ın Tahran Büyükelçiliği uzun namlulu bir silahla düzenlenen saldırıyla hedef alındı.

Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, ülkesinin Tahran Büyükelçiliği’ne yapılan saldırıyı “terör” olarak niteleyerek kınadı. Aliyev, Twitter hesabından, “Bugün Tahran’daki büyükelçiliğimize yapılan terör eylemini şiddetle kınıyorum. Büyükelçilik ve elçilik çalışanlarını korurken şehit olan Üsteğmen Orhan Askerov’un ailesine ve yakınlarına başsağlığı diliyorum. Bu terör eyleminin bir an önce soruşturulmasını ve teröristlerin cezalandırılmasını talep ediyoruz. Diplomatik misyonlara terör saldırısı kabul edilemez” paylaşımında bulundu.

Saldırıya ilk tepki Türkiye’den geldi. Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, yaptığı açıklamada “Azerbaycan’ın Tahran Büyükelçiliği’ne yapılan, bir güvenlik amirinin şehit edildiği menfur saldırıyı şiddetle kınıyorum. Azerbaycanlı kardeşlerimize başsağlığı dileklerimi iletiyor, yaralılarımıza acil şifalar diliyorum. Türkiye can dostu ve kardeşi Azerbaycan’ın yanındadır” dedi.

Azerbaycan’ın Tahran Büyükelçiliği’ne yapılan saldırıya Türkiye’den çok sert tepki geldi.

Türkiye’den diğer tepkiler şöyle: